info@eiu.am
(+374 10) 20 94 86
Առցանց դիմում

Մեթոդական ցուցումներ բարձր դասարանների աշակերտների համար

 

ABI 2975

Վերջերս հանրապետության դպրոցների բարձր դասարանցիների մասնակցությամբ «Կիլիկյան Հայաստանի դերը հայկական պետականության կայացման գործում» թեմայով անցկացված աշակերտական մրցույթ-համաժողովի վերջնարդյունքների վերլուծությունը և գնահատումը մեզ բերեց հետևյալ եզրակացության: Առաջին անգամ անցկացված այդ գիտական համաժողովին, չնայած աշակերտները ցուցաբերեցին շատ բարձր ակտիվություն և մոտիվացվածություն, բայց և այնպես նրանք դեռևս լիովին պատրաստ չէին ներկայանալ որպես պատանի հետազոտողներ. յուրաքանչյուր  մասնակից հանդես եկավ ինչպես կարողացավ, և ինչպես ստացվեց: Որպես համընդհանուր թերություն նկատվեցին հետազոտական աշխատանք կատարելու անփորձությունը,մեթոդական մոտեցումների և անհրաժեշտ հարցադրումների անտեսումը, հիմնախնդիրները դիպուկ ներկայացնելու և ինքնուրույնաբար ստեղծագործելու դժվարությունները, վերջնարդյունքների կամ եզրակացությունների, տեսական ու գործնական հետևությունների կատարման և այլ բնույթի բացթողումները:

Համաժողովի ամփոփիչ նիստում կազմկոմիտեն հանդես եկավ նախաձեռնությամբ. դպրոցականների համար մշակել գիտական հետազոտություններ կատարելու մի պարզ մեթոդական ձևաչափ և հաջորդ համաժողովն անցկացնել մեթոդական նոր պահանջներով՝գիտական ստեղծագործական նախագծերի համար անհրաժեշտ պայմաններով:

Եվրոպական առաջավոր դպրոցներում նախագծային ստեղծագործական-հետազոտական (ՆՍՀ) մեթոդը համարվում է ամենահաճախակի կիրառվող ժամանակակից մանկավարժական տեխնոլոգիաներից մեկը: Ուսուցման այս եղանակը հնարավորություն է տալիս աշակերտին ինքնուրույնաբար սովորելու և ստեղծագործելու, դրսևորելու հետազոտություն կատարելու հմտություններ, ծանոթանալու գիտահետազոտական աշխատանքների կատարման ձևաչափերին, որոնք նրան անհրաժեշտ են բարձրագույն մասնագիտական կրթություն ստանալիս: Այնպես որ ՆՍՀ մեթոդով աշակերտների նախապատրաստումը համաժողովին պետք է դիտել որպես և՛ հետազոտական, և՛ ուսուցմանը նպաստող արդյունավետ եղանակ:

Նախագծերը կարող են լինել անհատականխմբային, թիմային: Խմբային և թիմային նախագծերի իրականացման ժամանակ ուսուցիչը բաշխում է պարտականությունները աշակերտների միջև և սահմանում  յուրաքանչյուրի պատասխանատվությունը՝ ընդհանուր առմամբ նախագիծը կատարելու համար: Թիմային և խմբային նախագծի ընդհանուր գնահատականը ձևավորվում է  կատարողներից յուրաքանչյուրի գնահատականի ամփոփման և միջինացման հիման վրա: Անհատական նախագծերը ընտրում են աշակերտները և հետազոտությունները կատարում  կա՛մ ինքնուրույնաբար, կա՛մ ուսուցչի հետ համատեղ: Բարձր դասարանների սովորողները տարեկան իրականացնում են ոչ պակաս քան երկու նախագիծ՝ յուրաքանչյուր կիսամյակում մեկական: Այս մեթոդը դիտարկվում է որպես աշակերտակենտրոն ուսուցման մի տարբերակ, որն էապես բարձրացնում է ուսուցման արդյունավետությունը և աշակերտների մոտիվացվածությունը: ՆՍՀ-ը կարելի է կատարել գրեթե բոլոր առարկաների գծով, հատկապես նախամասնագիտական:

Ա. ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԸ

Նախագծերը սովորաբար կատարվում են հետևյալ հաջորդականությամբ և պահանջներով.

  1. Սովորողների կողմից կատարվում է նախագծի թեմայի ընտրություն, դրա հիմնավորում, աշխատանքային պլանի կազմում, որը հաստատվում է ուսուցչի կողմից: Այնուհետև ընտրվում է համապատասխան գրականություն և կատարվում է հետազոտական , գիտական հիմնարկի կամ լաբորատորիայի, արտադրական ձեռնարկության, անհրաժեշտ այլ տեղեկատվության աղբյուրներից օգտվելու հիմնավորում և առանձնացում:
  2. Ուսուցչի հետ համատեղ ընտրված նախագծերի պարագայում նախապես որոշվում է աշակերտի համար անհրաժեշտ գիտելիքի ծավալը, ակնկալվող հմտությունները և կարողությունների ծավալը ու հիմնավորվում է սպասվող վերջնարդյունքները:
  3. Ընտրված նախագծի կատարման մի քանի հնարավոր տարբերակներից առանձնացվում  է ամենաօպտիմալը,կատարվում է դրա հիմնավորում:
  4. Կատարվում է անհրաժեշտ նյութական և ֆինանսական ծախսերի հիմնավորում (անհրաժեշտության դեպքում, եթե արտադրական նախագիծ է):
  5. Կատարվում է նաև պարտականությունների բաշխում (խմբային և թիմային նախագծերի դեպքում) և հաստատվում է հետազոտական աշխատանքի կատարման փուլերի ժամանակացույցը:
  6. Սովորողը, պահպանելով ըստ փուլերի նախագծի կատարման ժամանակացույցը, հաշվի առնելով հետազոտության պահանջները, կատարում է ուսուցչի կողմից տրված նախնական և ընթացիկ գործողություններն ու հանձնարարությունները:
  7. Իրականացվում են եզրափակիչ աշխատանքները. հետազոտության վերջնարդյունքների ամփոփում, կազմում, ներկայացում, քննարկում, անհրաժեշտության դեպքում նաև աշակերտն իր հետազոտությունը նախապատրաստում է հրատարակության:

ՆՍՀ-ը ցանկալի է , որ  կառուցվածքայնորեն  ներկայացված լինի հետևյալ բաղադրիչներից.

Բ. ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

Անհրաժեշտ է հաստատել կատարվող աշխատանքի հիմնական պահանջները, որոշել հարցադրումների այն շրջանակը, որոնց շուրջ  պետք է իրականացվի տվյալ  նախագիծը: Այնուհետև շարադրել նախագծի ընտրված թեմայի տեսական հիմնադրույթները, որոնց հիման վրա հետագայում կատարվում է հետազոտությունը: Շատ կարևոր է անդրադառնալ նախագծի  (ընտրված թեմայի) վերաբերյալ պատմական տեղեկություններին, ցույց տալ պատմության և արդիականության կապը:

Որպես ընդհանրացում ավելացնենք, որ գիտական հետազոտության կատարման ընթացքում պահանջվում է, որպեսզի աշակերտը պահպանի ստեղծագործական հետազոտության հետևյալ տրամաբանական հաջորդական  սխեման.

1) Ընտրված թեմայի այժմեականության հիմնավորում,

2) Հետազոտության նպատակի և խնդիրների բացահայտում,

3) Հետազոտության օբյեկտի և առարկայի հիմնավորում,

4) Հետազոտության իրականացման մեթոդի (մեթոդիկայիընտրություն,

5) Հետազոտության գործընթացի նկարագրություն,

6) Հետազոտության արդյունքների վերլուծություն,

7) Ստացված արդյունքների գնահատում և հետևությունների ձևակերպում:

ԳՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԸ ՊԵՏՔ Է ԼԻԱՐԺԵՔ ՊԱՀՊԱՆԵՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱԿԱՆ ԱԶՆՎՈՒԹՅԱՆԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

Ակադեմիական ազնվության կանոնները պահպանելու նպատակով օգտագործված աղբյուրներին անհրաժեշտ է հղում  կատարել ամեն անգամ, երբ սովորողն օգտագործում է զանազան մտքեր, գաղափարներ ու այլ տվյալներ հետևյալ աղբյուրներից՝գրքերից, հոդվածներից, թերթերից , ամսագրերից, տեսաֆիլմերից, հեռուստա- և ռադիոհաղորդումներից, համացանցային կայքերից, էլեկտրոնային պաշարներից և հարցազրույցներից:

Բնականաբար, անիմաստ է հղում կատարել այն ամենին, ինչն այլ մարդիկ չեն կարող կարդալ, տեսնել կամ լսել՝  մեջբերված տվյալներն ստուգելու համար: Այդպիսի դեպքերում անհրաժեշտ է վերլուծության տեքստում պարզապես հիշատակել այլ անձանց հետ ունեցած հեռախոսազրույցի կամ նամակագրության մասին՝ միաժամանակ նկատելով, որ այսօր գոյություն ունեն այդպիսի անհատական հաղորդակցություններն արձանագրելու տեխնիկական միջոցներ: Այդուհանդերձ, մենք խորհուրդ ենք տալիս վերլուծության մեջ օգտագործել և հիշատակել միմիայն այն աղբյուրները, որոնք ստուգելի են: Իսկ անհատական հաղորդակցությունները (օրինակ` նամակագրությունը, հարցազրույցները) կարելի է օգտագործել՝ աշխատանքի առանձին մասում (որպես կանոն, «Հավելվածում»)՝ տալով դրանց սղագրությունը և/կամ համառոտագրությունը ու նշել դրանց վերաբերյալ բավարար մատենագիտական տվյալներ:

Կան նաև այնպիսի դեպքեր, երբ որևէ աղբյուրին հղում անել չի պահանջվում, օրինակ, երբ գրում եք ձեր դիտարկման կամ փորձարկման արդյունքների մասին (օրինակ՝ դաշտային հետազոտության զեկույց), ձեր փորձի և տպավորությունների մասին կամ երբ ներկայացնում եք ձեր սեփական մտքերը, մեկնաբանություններն ու եզրակացությունները: Դարձյալ պարտադիր չէ հղում կատարել այն դեպքերում, երբ  օգտագործում եք «հանրահայտ տեղեկություններ» (փաստեր, որոնք կարելի է գտնել բազմաթիվ տեղերում և հայտնի են բազմաթիվ մարդկանց) կամ երբ օգտագործում եք տվյալ մասնագիտության մեջ համընդհանուր ճանաչում գտած փաստեր ու տեղեկություններ: Համանման հարցերին անդրադառնալիս անհրաժեշտ է խորհրդակցել գիտական ղեկավարի հետ:

Հետազոտության մեջ այլ հեղինակներից հղում կատարելիս ցանկալի է նաև պահպանել հետևյալ ձևաչափը. նշել հեղինակի ազգանունը, անունը, հղում արվող աշխատության վերնագիրը , հրատարակչությունը  և հրատարակման վայրը, հրատարակման տարեթիվը (ժողովածուից օգտվելու դեպքում անհրաժեշտ է նշել նաև հոդվածի էջը):

 

Դ. ԻՆՉՊԵՍ ԿԱԶՄԵԼ, ՁԵՎԱԿԵՐՊԵԼ ԵՎ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Բացատրագրի և նյութի բովանդակության համար առաջին հերթին ներկայացվում են պահանջներ, ինչպես տպագիր աշխատանքի համար: Տեքստը պետք է հավաքված լինի համակարգչով՝ տողերի միջև ընկած ինտերվալը՝ 1.5 սմ.: Բացատրագրի տեքսային մասը կատարվում է մեկ տառատեսակով: Աշխատանքը պետք է ունենա բովանդակություն, որում պարտադիր կերպով նշված լինեն այս կամ այն գլխի էջերը: Բացատրագրի գլուխներն առանձնացվում են թավ գույնով: Մուգ գույնով ընդգծվում են միայն սխեմաները և գծագրերը: Բացատրագիրը կարող է պատկերազարդված լինել նախագծային աշխատանքի թեմային առնչվող լուսանկարներով և նկարներով (անհրաժեշտ է լինել ուշադիր, որպեսզի աշխատանքը գերհագեցած չլինի լուսանկարներով): Ընդհանուր առմամբ, ստեղծագործական նախագիծը կամ արտադրական նախագծի նկարագրության բացատրագրի ծավալը չպետք է գերազանցի տպագրական տեքստի 10-15 էջը:

Բացատրագրի առաջին էջի վրա պետք է լինեն կրթական հաստատության անվանումը, նախագծային աշխատանքի թեման, հեղինակի և ուսուցչի տվյալները: Նախագծի թեման ցանկալի է, որ արտացոլի ոչ միայն աշխատանքի անվանումը, այլև նրա կատարման մեթոդիկան կամ տեխնիկան:

Ստեղծագործական նախագծի կարևոր մասերից է վերահսկողական- գնահատման թերթիկի լրացումը: Այն կազմվում և լրացվում է ուսուցչի կողմից: Նրա կառուցվածքը կախված է ստեղծագործական նախագծի թեմատիկայից: Շատ կարևոր է ուսուցչի կողմից գնահատման օբյեկտիվությունը, աշխատանքի բոլոր փուլերի բացահայտումը, գնահատականի և աշխատանքի արդյունքների մեկնաբանության թափանցիկությունը:

Աշխատանքի ավարտին դրվում է ղեկավարի (ուսուցչի) ստորագրությունը և նշվում է կատարման օրը:

Հսկողական-գնահատման թերթիկից բացի ուսուցիչը պատրաստում է ստեղծագործական նախագծի գրախոսություն, որում արտացոլում է կատարված աշխատանքի բոլոր ուժեղ և թույլ կողմերը, առաջարկություններ է անում սովորողի համար՝ աշխատանքի ընթացքում կատարած սխալների ուղղման վերաբերյալ: Գրախոսության ձևը ուսուցիչն ինքն է ընտրում, կարևորը՝ նրանում պետք է արտացոլված լինի հետևյալ տեղեկատվությունը՝ հեղինակ, նախագծի թեմա, ղեկավար, նախագծի գնահատական և այլն:

Օրինակ՝

Գրախոսություն

Սովորողի Ա. Ա.___________                                                  Դասարան________

Նախագծի թեմա____________________________________________

Տրման ամսաթիվ _____________

Ղեկավար-խորհրդատու ___________________________________

Նախագծի գնահատական

_______________________________________________________________________

____________________________________________________________________            

 Ամսաթիվ ___________   Ղեկավարի (ուսուցչի) ստորագրություն  ___                _

Նախագիծը կարող է ընդգրկել նաև այլ բաժիններ՝ ուսուցչի և սովորողների հայեցողությամբ՝ կախված նախագծի թեմայից և աշակերտի պատրաստվածությունից: